LAUDACJA

Profesor Christoph Augustynowicz: Mistrz z Wiednia

Magnificencjo,
Prześwietny Senacie,
Dostojny Doktorze,
Panie i Panowie,

Zasygnalizowane w tytule trzy elementy w moim przekonaniu pozwalają najlepiej nakreślić sylwetkę doktora honoris causa Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Christopha Augustynowicza. W pierwszej kolejności występuje On sam, następnie wskazana została rola mistrza, którą pełni dla kolejnego już pokolenia naukowczyń i naukowców. Wreszcie nie mogło tutaj zabraknąć Wiednia, którego charakter ściśle współgra ze stylem uprawiania nauki przez naszego doktora honorowego.

Christoph Augustynowicz urodził się w Wiedniu w 1969 roku. W 1988 roku rozpoczął studia z historii i slawistyki (rusycystyki) w Wiedniu i Wołgogradzie. W 1994 roku znalazł zatrudnienie w Instytucie Historii Europy Wschodniej Uniwersytetu Wiedeńskiego (Institut für Osteuropäische Geschichte – Universität Wien). W 1997 roku uzyskał doktorat, a w 2007 – habilitację i jeszcze tego samego roku został profesorem Uniwersytetu Wiedeńskiego. W okresie od 1 października 2010 do 30 września 2016 roku zajmował stanowisko Zastępcy Dyrektora Programu Studiów Historia na Uniwersytecie Wiedeńskim. W latach 2016–2019 kierował Doktoratskolleg (DK) „Das österreichische Galizien und sein multikulturelles Erbe” (pol. Kolegium Doktoranckie „Austriacka Galicja i jej multikulturowe dziedzictwo”), założonym w 2006 roku przez prof. Andreasa Kappelera. Niniejsza instytucja wyspecjalizowała się w badaniach nad wielokulturowością Galicji w ujęciu interdyscyplinarnym, ponadnarodowym i ponadpaństwowym. Od 1 października 2016 roku do 30 września 2018 roku prof. Augustynowicz pełnił funkcję prodziekana Wydziału Historii i Kultury Uniwersytetu Wiedeńskiego (der Historisch­ Kulturwissenschaftlichen Fakultät der Universität Wien). W semestrze letnim 2018 roku jako profesor wizytujący gościł na Uniwersytecie w Lejdzie (Universiteit Leiden). Od 1 października 2018 do 30 września 2020 r. był zastępcą dyrektora Instytutu Historii Europy Wschodniej Uniwersytetu Wiedeńskiego, w dniu 1 października 2020 roku został mianowany dyrektorem tej placówki.

Warto podkreślić szczególne związki profesora Christopha Augustynowicza z Uniwersytetem Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Od lat przyjmuje u siebie na staże i pobyty naukowe pracowników naszego Uniwersytetu (do tego zagadnienia jeszcze wrócę). Wielokrotnie wystąpił w roli konsultanta i recenzenta wydawanych przez nas prac naukowych, m.in. recenzował książkę mojego autorstwa, którą wykazałem jako główne osiągnięcie naukowe we wniosku profesorskim  [2]. Napisał również recenzję książki prof. Konrada Meusa, która była głównym osiągnięciem naukowym w jego postępowaniu habilitacyjnym [1]. Wreszcie prof. Augustynowicz wziął udział w Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „1866. Odbudowa samorządu miejskiego – narodziny nowoczesnego Krakowa” (Kraków, 25 X 2016 r.), którą zorganizowaliśmy jako Uniwersytet wspólnie z Urzędem Miasta Krakowa. Wygłoszony wtenczas referat Profesora znalazł się w tomie pokonferencyjnym, który ukazał się w 2018 roku  [3].

Nasz doktor honorowy prowadzi zaawansowane i nowoczesne badania naukowe obejmujące: relacje Habsburgów z Europą Wschodnią we wczesnym okresie nowożytnym, historię Galicji, historię Śląska i Małopolski, stosunki międzyetniczne i wielokulturowość Europy Środkowo­ Wschodniej, historię kultury polskiej, historię społeczną Polski i Litwy ze szczególnym uwzględnieniem problematyki żydowskiej, kwestię stereotypów i klisz kulturowych oraz dzieje historiografii i występujące w niej koncepcje Europy Środkowo­ Wschodniej. W Jego dorobek naukowy wpisuje się blisko 100 prac naukowych, które zostały ogłoszone drukiem w wielu prestiżowych ośrodkach akademickich w rodzimej Austrii i na świecie. Wśród tych publikacji zwracają uwagę cztery monografie, które zebrały niezwykle pochlebne oceny od znawców tematyki i spotkały się z bardzo dużym zainteresowaniem czytelników: Die Kandidaten und Interessen des Hauses Habsburg in Polen­ Litauen während des Zweiten Interregnums 1574–1576 [Kandydaci i interesy Domu Habsburgów w Polsce i na Litwie w okresie drugiego interregnum 1574–1576] (Wien 2001), Geschichte Ostmitteleuropas – Ein Abriss (2. überarbeitete und erweiterte Auflage) [Historia Europy Środkowo­ Wschodniej – zarys] (wyd. 2, popr. i rozsz.) (Wien 2014), Grenze(n) und Herrschafte(en) in der kleinpolnischen Stadt Sandomierz 1772–1844 [Granica/-e i posiadłość/-ci małopolskiego miasta Sandomierz 1772–1844] (Wien 2015) oraz Kleine Kulturgeschichte Polens. Vom Mittelalter bis zum 21. Jahrhundert [Krótka historia kultury polskiej. Od średniowiecza do XXI wieku] (Wien 2017) – ostatni tytuł to cieszący się znacznym powodzeniem pośród studentów austriackich i niemieckich podręcznik akademicki do historii Polski. Pragnę w tym miejscu podkreślić, że niemieckojęzyczni studenci otrzymali fachowe i jednocześnie przyjaźnie wobec Polski napisane kompendium. Jak przystało na historiografię austriacką, jest to praca mocno utkana faktami, ale przystępnie napisana. Dodatkowym atutem są ze smakiem i jednocześnie znawstwem dobrane ilustracje. Czytelnicy znajdują tutaj nie tylko podstawowe fakty na temat najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski, ale także bogate informacje na temat występujących w jej kulturze prądów. Pozwala to znaleźć punkty styczne pomiędzy historią powszechną a historią Polski i czyni to wszystko, co się u nas wydarzyło, bardziej zrozumiałym. Christoph Augustynowicz osiągnął tę wiedzę dzięki wieloletnim i skrupulatnym studiom nad kulturą Polski i Europy Środkowo­ Wschodniej.

Do bardziej oryginalnych kierunków badawczych naszego Gościa zaliczają się wyobrażenia i stereotypy dotyczące Europy Wschodniej, w tym także wiara w wampiryzm. Znajduje to odzwierciedlenie m.in. w jego publikacjach: Vampirglaube und magia posthuma im Diskurs der Habsburgermonarchie  [Wiara w wampiry i magia posthuma w dyskursie monarchii Habsburgów], „Trag mich nach Südamerika”. Schauplätze der osteuropäischen Vampirliteratur des 19. Jahrhunderts und ihre Konnotationen [„Zabierz mnie do Ameryki Południowej”. Sceneria literatury wampirycznej Europy Wschodniej XIX wieku i jej konotacje]  [5]; Woher kommt der Glaube an Vampire? Blutsaugerinnen und Blutsauger, Untote und was dahinter steckt [Skąd wzięła się wiara w wampiry? Krwiopijcy, nieumarli i to, co za nimi stoi]  [6]. Christopha Augustynowicza cechuje solidny i interdyscyplinarny warsztat naukowy. Wykorzystuje on źródła i metody związane również z innymi dziedzinami i dyscyplinami naukowymi, by wskazać tylko na kartografię, historię sztuki, socjologię i antropologię. Przeprowadzane przez niego kwerendy archiwalne są rozległe geograficznie i dogłębne, ponadto przy każdym temacie skrupulatnie gromadzi i wykorzystuje międzynarodową literatury przedmiotu.

Christoph Augustynowicz zdobył wysoką pozycję międzynarodową poprzez swą działalność naukową i organizacyjną, ale szczególnego kontekstu jego osiągnięciom, znaczeniu i osobowości nadaje Wiedeń, w którym przyszedł na świat, z którym związany jest rodzinnie i zawodowo. Genius loci tego miasta – jak pisał Wojciech Kossak (1856–1942) w skierowanym do żony liście z 15 listopada 1886 roku – „ludzi robi jakimiś milszymi i lepszymi jak gdzie indziej”  [7]. Prawdziwą perłą w koronie państwa i jego stolicy jest Uniwersytet Wiedeński (zał. w 1365 r.), jedna z czołowych uczelni świata. Wiemy jednak dobrze, że miasta i uniwersytety to nie tyle mury, co przede wszystkim tworzący je ludzie. Poznając bliżej Christopha Augustynowicza, miałem okazję lepiej zrozumieć, na czym polega fenomen jego miasta i Uniwersytetu. Posłużę się tutaj metaforą podróży, praca naukowa jest bowiem podróżą, dosłownie i w przenośni. Dwóch wybitnych intelektualistów i pisarzy, Zbigniew Herbert w książce pt. Barbarzyńca w podróży  [8] i Christoph Ransmayr w pracy pt. Atlas lękliwego mężczyzny (niem. Atlas eines ängstlichen Mannes)  [9], wyczula nas na olśnienie detalem, którego możemy doznać w wojażach. Zwracają też naszą uwagę na rolę ludzi, jakich przychodzi nam spotykać. Powodzenie każdej wyprawy, także tej naukowej, zależne jest również od życzliwości i wsparcia drugiego człowieka. Postawa tych, których spotykamy na swej drodze, może wydatnie wpłynąć na nasz los lub przynajmniej skuteczność podejmowanych działań. Wyjeżdżając po raz pierwszy w celach naukowych do Wiednia, byłem zaopatrzony w wizytówkę Christopha Augustynowicza. To było kilkanaście lat temu. Kampus Uniwersytetu Wiedeńskiego jest obszerny, ale trafiłem pod właściwy adres bezbłędnie, gdyż już pierwsze napotkane osoby wskazały mi drogę. Zwróciło to moją uwagę: w rozległym kampusie pytasz przypadkowych przechodniów, a oni od razu wiedzą, gdzie jest gabinet Profesora. Wkrótce mogłem się przekonać, z czego to wynika. Profesor Augustynowicz znany jest nie tylko ze swego dorobku naukowego, ale także z otwartości i gotowości do pomocy wszystkim, którzy tego potrzebują, począwszy od własnych studentów, koleżanek i kolegów z uczelni, a skończywszy na przybyszach, takich chociażby jak ja. Nie chodzi tutaj o rytualną kurtuazję, ale o pełne serdeczności zaangażowanie w sprawy drugiego człowieka. Każde kolejne spotkanie z Christophem Augustynowiczem w gościnnych progach jego Uniwersytetu zaczynało się od pytań w rodzaju: Czy nie potrzebujesz jakiejś pomocy? Czy kwerendy w archiwach i bibliotekach przebiegają pomyślnie? Czy potrzebujesz jakieś rekomendacje? Czy masz nocleg? Mógłbym to wszystko odczytywać przez pryzmat naszej wyjątkowej przyjaźni, gdyby nie to, że w ten sam sposób traktuje On też innych naukowców, którzy do niego ściągają – i wiem to od nich. Przyjaźń to jedno, ale Profesor po prostu taką ma naturę. Człowiek, który będąc światowej klasy uczonym, potrafi jednocześnie otworzyć się na potrzeby innych, to wzór godny naśladowania. Uniwersytet Wiedeński, a teraz także Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie mogą być dumne z profesora Christopha Augustynowicza. Dzięki swojej otwartości i zdolnościom organizacyjnym pielęgnuje On i rozwija najlepsze tradycje Uniwersytetu Wiedeńskiego, który od wieków jest wyjątkowym miejscem spotkań uczonych z całego świata. Kierowany obecnie przez Profesora Augustynowicza Institut für Osteuropäische Geschichte jest miejscem uprawiania nauki i dydaktyki oraz przestrzenią spotkań i międzynarodowego dyskursu naukowego. W ramach krótkich wizyt konsultacyjnych, stypendiów i staży nieustannie goszczą tu przedstawiciele najlepszych uczelni oraz jednostek naukowo­ badawczych z całej Austrii, Europy i świata. Instytut zajął pierwszorzędne miejsce w badaniach nad historią, kulturą i obyczajowością Europy Środkowo­ Wschodniej, monarchii habsburskiej i państw funkcjonujących obecnie w jej dawnych granicach (ze szczególnym uwzględnieniem Polski, Ukrainy, Węgier, Czech, Słowacji i państw bałkańskich), byłego Związku Radzieckiego, Rosji, Litwy, Kaukazu, miast, procesów modernizacyjnych, migracji, mniejszości narodowych i religijnych. Warto zwrócić uwagę, że obok Christopha Augustynowicza Instytut ten tworzą uczone i uczeni tej miary, co profesorowie: Kerstin Susanne Jobst, Börries Kuzmany, Wolfgang Mueller, Oliver Jens Schmitt i Philipp Ther.

Institut für Osteuropäische Geschichte stanowi ważny punkt odniesienia dla uczonych prowadzących badania nad historią Europy Środkowo­ Wschodniej. W tym znaczeniu kierowana przez Christopha Augustynowicza jednostka jest w pewnym sensie emblematyczna dla strategicznych funkcji Wiednia – metropolii, która od wieków odgrywa niezwykle istotną rolę w transmisji wiedzy i kultury przekazywanej na kierunkach Wschód–Zachód oraz Północ–Południe. W tym kontekście nabiera dodatkowego znaczenia działalność Christopha Augustynowicza. Rozpoznaję w Nim kontynuatora najpiękniejszych tradycji ambasadorów kultury polskiej w Austrii i kultury austriackiej w Polsce, który twórczo te tradycje rozwija, stając w szeregu z takimi osobistościami, jak Karol Lanckoroński, Karolina Lanckorońska, Joseph Roth, Otton Forst de Battaglia, Jakub Forst­ Battaglia, Erhard Busek i Emil Brix. Ich dokonania na gruncie kultury, dyplomacji i publicystyki rozszerzył na pole badań naukowych. To naprawdę wielkie i niepodważalne osiągnięcie profesora Christopha Augustynowicza!

Mając na względzie wszystkie przywołane i nieprzywołane przeze mnie osiągnięcia profesora Christopha Augustynowicza w pełni podzielam opinie Szanownych Recenzentów, że bez wątpienia zasługuje On na zaszczytny tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie.

Drogi Christophie, zgodnie z łacińską maksymą Sapientia ars vivendi putanda est, uczyniłeś mądrość sztuką życia. Bądź zawsze taki, jaki jesteś. Przy Twoich licznych i jakże ważnych zajęciach niech nigdy nie opuszcza Cię wyjątkowe i udzielające się nam wszystkim poczucie humoru, uśmiech, pogoda ducha i życzliwość wobec drugiego człowieka. Przede wszystkim ciesz się dobrym zdrowiem i długim życiem. Ad multos annos, Przyjacielu, Dostojny Doktorze Honoris Causa Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie!

prof. dr hab. Łukasz Tomasz Sroka

[1] Ł.T. Sroka, In the Light of Vienna. Jews in Lviv – between Tradition and Modernisation (1867–1914), transl. K. Rogalska‑Chodecka, Berlin–Bern–Bruxelles–New York–Oxford–Warszawa–Wien 2018.
[2] K. Meus, Izba Handlowa i Przemysłowa we Lwowie (1850–1918). Instytucja i ludzie, Kraków 2021.
[3] Ch. Augustynowicz, Spojrzenie z perspektywy władz austriackich na samorząd i autonomię w Galicji [w:] 1866. Odbudowa samorządu miejskiego – narodziny nowoczesnego Krakowa, red. K. Meus, Ł.T. Sroka, Kraków 2018, s. 13–22.[4] Hg. Christoph Augustynowicz, Ursula Reber. Wien–Berlin 2011 (=Austria: Forschung und Wissenschaft. Geschichte 6).
[5] Dostępne: Kakanien Revisited, www.kakanien.ac.at/beitr/fallstudie/CAugustynowicz1.pdf [dostęp: 15.04.2025].
[6] Dostępne: Univie. AC, ecfun.univie.ac.at/Cocoon/controller.cms?action=click&lang=de&contentmodelid=100854&sitemapobjectid=100418 [dostęp: 15.04.2025].